Program „Mój Prąd 3.0” – jakie będzie wsparcie w nowej edycji?

Informacje umieszczone na stronie internetowej programu Mój Prąd wskazują, że na razie skorzystało z niego kilkaset tysięcy gospodarstw domowych. Niebawem ta liczba znacząco się zwiększy, ponieważ Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarski Wodnej już zapowiedział od lipca realizację trzeciej edycji programu – tzw. „Mój Prąd 3.0” [1].

Najważniejsze

Wszystkie trzy technologie planowane do wsparcia, a więc domowa instalacja PV, domowy magazyn energii i samochód elektryczny z domową ładowarką tworzą symbiozę, a ich połączenie daje dodatkowe możliwości w kontekście udziału Prosumentów w rynku energii elektrycznej i budowania przez nich bezpieczeństwa energetycznego Polski. Każda inwestycja Prosumenta jest bardzo indywidualną kwestią, zależną nie tylko od możliwości inwestycyjnych, ale i od potrzeb klienta. Należy każdorazowo przemyśleć plusy i minusy. Wobec rosnących cen prądu i pojawiających się dodatkowych opłat jak chociażby opłata mocowa, im szybsza inwestycja, tym szybciej unikniemy podwyżek, a oszczędności pozostaną dla nas. Perspektywa kilkutysięcznej dotacji jest bardzo kusząca i może przynieść wiele korzyści zmniejszając kwotę inwestycji.

Historia programu mój Prąd

W pierwszych dwóch edycjach programu „Mój Prąd”, które były prowadzone od początku września 2019 r. do grudnia 2020 r. do podziału był budżet wynoszący 1,1 mld zł. Dotacja wynosiła maksymalnie 5 tys. zł i można było ją przeznaczyć wyłącznie na montaż domowej instalacji fotowoltaicznej o mocy 2-10 kW. Ostatnia, druga edycja programu „Mój Prąd”, czyli tzw. „Mój Prąd 2.0” skończyła się 7 grudnia 2020. Budżet programu, który wstępnie ustalono na poziomie 1 mld złotych dał impuls do rozwoju instalacji fotowoltaicznych w Polsce. Ustalona na początku pula środków wyczerpała się już 6 listopada, ale Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dołożył dodatkowe 100 milionów. Budżet wyczerpał już na początku grudnia ponieważ inwestorzy składali w ostatnich tygodniach do NFOŚiGW grubo ponad 2 tyś. wniosków dziennie! Reasumując, pieniądze cały czas za zaległe wnioski są wypłacane. Fundusz chce zakończyć te działania do końca bieżącego półrocza. Wtedy ma również zostać rozstrzygnięta kwestia tego, co zrobić z wnioskami, dla których zabraknie środków z dotychczasowego budżetu „Mojego Prądu”. 

Jakie zmiany w programie Mój Prąd 3.0 i dlaczego?

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej planuje rozszerzenie opisywanego programu o dodatkowe rozwiązania, które pomogą prosumentom i całemu systemowi energetycznemu w lepszym wykorzystywaniu wytworzonego prądu. NFOŚiGW planuje objęcie dofinansowaniami takich elementów jak: punkty ładowania dla samochodów elektrycznych, inteligentne systemy zarządzające energią w domu oraz magazyny ciepła lub chłodu. Reasumując, to co wiemy na pewno wg ogólnie dostępnych informacji na stronach NFOŚiGW [1]:

• Nabór wniosków rozpocznie się i lipca 2021r. i potrwa do 22 grudnia 2021r. (to oczywiście planowane daty!)

• Kosztami kwalifikowanymi programu „Mój Prąd 3.0” będą wydatki poniesione od 1 lutego 2020r. do 31 grudnia 2023r.

• Wnioskodawcy, którzy kupili instalację przed ogłoszeniem naboru, ale po 31 stycznia 2020r., będą mogli skorzystać z dofinansowania po spełnieniu innych warunków określonych w programie.

• Finansowane będą projekty zakończone i podłączone do sieci OSD (Operatora Systemu Dystrybucyjnego).

To tylko suche fakty – ale co oznaczają realnie dla typowego Prosumenta? Wreszcie też, dlaczego postanowiono coś zmieniać jeśli program tak pozytywnie zadziałał na branżę PV?

Mój Prąd 3.0 dla rozwoju elektromobilności

Kwestia domowych punktów ładowania pojazdów elektrycznych na pewno dobrze wpisuje się w strategię rządu związaną z elektromobilnością. Elektromobilność w Polsce wymaga wsparcia, bo póki co Polska pod względem transformacji z tego zakresu jest w ogonie Europy. Wg doniesień NFOŚiGW osoby, które zdecydują się na dofinansowanie inwestycji w fotowoltaikę, mogłyby również otrzymać dotacje na ładowarki do aut elektrycznych. Dlaczego to takie ważne? Boom na fotowoltaikę oznacza koszty operatorów przyłączających i rozliczających domowe instalacje PV. NFOŚiGW dostrzega ten problem i chce położyć nacisk na autokonsumpcję wytworzonej energii elektrycznej z PV. Autokonsumpcja mogłaby by być realizowana przez ładowanie samochodu elektrycznego, zakładając że beneficjent programu „Mój Prąd 3.0” taki samochód ma.

Z punku widzenia idei elektromobilności też jest to korzystne. W takim układzie zarówno emisję dwutlenku węgla, jak i koszty użytkowania samochodu elektrycznego można „wyzerować” przez ładowanie samochodu w domu z wykorzystaniem energii elektrycznej z instalacji PV. Już niewielka instalacja domowa o mocy 4 kW zimą jest w stanie wyprodukować 100 kWh, a latem nawet 720 kWh miesięcznie. Deklarowane średnie zużycie prądu przez typowy samochód elektryczny to około 15 kWh/100 km. Korzystając z bezpłatnie uzyskanego prądu z instalacji PV można więc przejechać 649-4675 km miesięcznie. Powiększona do 6 kW instalacja PV na dachu wyprodukuje latem w ciągu jednego miesiąca energię pozwalającą na przejechanie ok. 6000 km [2][3].

Ładowanie akumulatora trakcyjnego samochodu elektrycznego mogłoby się często odbywać w dłuższym czasie, ale tanio z relatywnie niską mocą z wykorzystaniem domowych instalacji PV. Ważne taką właśnie “domową” ładowarką, a nie z tzw. „szybkich” ładowarek, gdzie ładujemy samochód elektryczny dużą mocą i koszt ładowania dla właściciela jest ponad dwukrotnie wyższy niż w domu. Dodatkowo częste tzw. „szybkie ładowanie” szybciej degraduje żywotność akumulatorów w pojeździe elektrycznym [3].

Foto – Idea systemu Vehicle-to-Grid (V2G) [2][3][4]

Posiadacze pojazdów elektrycznych w Europie już mogą wykorzystać energię, która jest magazynowana w baterii samochodu, nie tylko na potrzeby samej jazdy, ale także np. do zasilenia domu. Są już bowiem od dawna na rynku tzw. dwukierunkowe stacje ładowania w technologii tzw. Vehicle-to-Grid (V2G). System taki już wybranych krajach Europy służy do bilansowania sieci elektroenergetycznej: pobieranie prądu w okresach wzmożonej produkcji energii, a następnie sprzedaż do sieci w godzinach szczytowego zapotrzebowania. W takim układzie akumulator w samochodzie jest ładowany nadwyżkami z instalacji PV, a dodatkowo wieczorem może oddawać zmagazynowaną energię, gdy sam proces ładowania samochodu realizowany jest w nocy [2][3][4].

Mój Prąd 3.0 dla domowych magazynów energii

Własny magazyn energii elektrycznej staje się powoli marzeniem wielu prosumentów z instalacjami PV, którzy przekonali się na własnej skórze, że na dystrybutora prądu nie zawsze można liczyć. Rozproszone magazyny energii w Polsce mogą poprawić niezawodność dostaw, a przy okazji pomóc naszej energetyce w radzeniu sobie z rosnącym udziałem OZE w tym fotowoltaiki [4][5][6][7][8].

Foto – Przykłady domowych magazynów eneergii elektrycznej [5][6][7][8]

Chodzi więc o efektywne bilansowanie energii u Prosumenta. Domowe magazyny energii stanowią najlepsze rozwiązanie dla osób, które nie zużywają dużo energii w ciągu dnia, tzn. wtedy kiedy produkcja jest największa, a chcą wykorzystywać ją na własne potrzeby w większym stopniu. Systemy magazynowania energii doskonale sprawdzą się także w miejscach, które narażone są na częste przerwy w zasilaniu.

Takie jest prawdopodobnie założenie Autorów modyfikacji założeń programu “Mój Prąd 3.0”. Warto jednak sobie zdawać sprawę, że magazyn energii nie jest tanim urządzeniem, a zakupienie go, łącznie z instalacją PV, może znacznie wydłużyć czas zwrotu inwestycji. Korzyści dla Prosumenta z inwestycji w magazyn energii to [4]:

1. Maksymalne wykorzystanie wyprodukowanej energii z instalacji PV – mniejsza strata na rozliczaniu się z operatorem wynikającym z opustu. Umówmy się jednak, że magazyn energii też nie pracuje ze 100% sprawnością.

2. Niezależność energetyczna - brak przerw w dostawie prądu funkcjonowanie układu PV -magazyn energii jako źródło awaryjne.

3. Likwidacja zakłóceń obniżających jakość energii i ograniczanie skutków przeciążeń w sieci.

4. Możliwa integracja magazynów energii z systemem ładowania samochodu elektrycznego – szczególnie układ V2G.

W Europie rynek domowych magazynów energii rozwija się bardzo szybko. Według danych SolarPower Europe - SPE, na koniec 2019 roku łączna zainstalowana pojemność domowych magazynów energii w Niemczech (nastąpiło to dzięki prowadzonej polityki dofinansowania) wynosiła już 1,328 GWh. Kolejne były Włochy (243 MWh), Wielka Brytania (143 MWh) oraz Austria (120 MWh) [4]. 

Foto – Roczne przyrosty pojemność domowych magazynów energii elektrycznej w Europie. Źródło: SolarPower Europe - SPE [4]

Rekordowy przyrost domowych magazynów Europie na poziomie 57% za lata 2018/2019 na pewno robi wrażenie. Europejskie systemy PV zintegrowane z magazynami energii będą się dalej rozwijać ponieważ tylko 7% instalacji PV w tym segmencie jest połączonych z systemem domowych akumulatorów.  Do 2024 r. SPE przewiduje w Europie łącznie nawet 7,2 GWh zainstalowanych magazynów energii [4].

W ten trend próbuje się wpisać również polski rząd. Czy mu się uda? Zobaczymy. Przy tak dużym przyroście liczby przydomowych instalacji fotowoltaicznych w Polsce może zakończyć się tym, że będziemy mieć systemowy problem z odbiorem tej energii przez operatorów. Potrzebujemy takich inwestycji, aby w bardziej słonecznych okresach zmagazynować energię przez indywidualnych wytwórców, a nie oddawać jej do sieci, która dla Prosumentów jest magazynem energii. Ci jednak wg mnie potrzebują przekonujących zachęt do takich inwestycji.

Sam też jestem posiadaczem od zeszłego roku mikroinstalacji PV. Oczywiście w tym roku zastanawiam co dalej? Czy, albo inaczej jak wykorzystać program “Mój Prąd 3.0”? Wszystko będzie zależało od warunków nowej edycji programu. W przypadku magazynów energii na pewno trzeba powtórzyć: to droga inwestycja. Dotacja dla indywidualnego inwestora musiała by być na pewno duża. Aby poprawić efekt autokonsumpcji przez magazynowanie energii poza drogim akumulatorem litowo-jonowym możemy przecież analizować przegrzewanie w ciągu dnia wody użytkowej w przewymiarowanym zbiorniku c.w.u. Inwestorzy, którzy mają już układ PV + pompa ciepła mogą powiedzieć, że wystarczy im to co mają. A ci bez pompy ciepła zamiast magazynu energii wybiorą pompę ciepła właśnie. Reasumując o wszystkim zadecydują wg mnie warunki finansowe wsparcia.

Podsumowanie

Wszystkie trzy technologie planowane do wsparcia, a więc domowa instalacja PV, domowy magazyn energii i samochód elektryczny z domową ładowarką tworzą symbiozę, a ich połączenie daje dodatkowe możliwości w kontekście udziału Prosumentów w rynku energii elektrycznej i budowania przez nich bezpieczeństwa energetycznego Polski. Każda inwestycja Prosumenta jest bardzo indywidualną kwestią, zależną nie tylko od możliwości inwestycyjnych, ale i od potrzeb klienta. Należy każdorazowo przemyśleć plusy i minusy. Wobec rosnących cen prądu i pojawiających się dodatkowych opłat jak chociażby opłata mocowa, im szybsza inwestycja, tym szybciej unikniemy podwyżek, a oszczędności pozostaną dla nas. Perspektywa kilkutysięcznej dotacji jest bardzo kusząca i może przynieść wiele korzyści zmniejszając kwotę inwestycji.

Aby jednak z niej skorzystać należy spełnić pewne warunki, które na chwilę obecną nie są nikomu znane. Wiemy, że inwestycje powstałe przed ogłoszeniem naboru będą kwalifikowane. Wcześniejsze inwestycje mogą być objęte programem, podobnie jak było w poprzednich edycjach, ale są to tylko deklaracje, gdyż formalnej informacji na ten temat brakuje.

Nie da się ukryć, że „Mój Prąd 3.0” będzie inny niż dwie pierwsze edycje. Kolejna edycja będzie miała wg założeń Ustawodawcy motywować inwestorów do rozszerzenia inwestycji o inne działania poza instalacje PV. To ważne, bo kwota dofinansowania będzie zależna od tych działań, takich jak dodatkowa inwestycja np. w ładowarki elektryczne, magazyn energii czy pompę ciepła. Założenie tylko samych modułów PV na dach będzie zatem skutkowało niższą kwotą dofinansowania niż dotychczas. Rząd ma jednak spore możliwości finansowania, np. wykorzystanie środków z Planu Odbudowy EU. Co zrobi? Zobaczymy.

Moim skromnym zdaniem (i nie trzeba tutaj być jasnowidzem), patrząc na sytuację z poprzednich edycji, zostaną zastosowane narzędzia, które spowodują, że grono osób, które zakwalifikują się i otrzymają dofinansowanie będzie na pewno mniejsze niż w poprzednich edycjach.

Źródła:

1. www.mojprad.gov.pl

2. www.wyborkierowcow.pl

3. Strategia Rozwoju Elektromobilności dla Miasta Bydgoszczy do 2030 roku - www.prawomiejscowe.pl/api/file/GetZipxAttachment/26/1676956/preview

4. European Market Outlook For Residential Battery Storage - www.solarpowereurope.org

5. www.fronius.com

6. www.byd.com

7. www.lgchem.com

8. www.solarwatt.com