Rok 2022 był rokiem pomp ciepła w Polsce. Czy rok 2023 przebije rok 2022?

Wprowadzenie

W zasadzie staje się to już przewidywalne ponieważ w ostatnich latach ciągle poprzedni rok nazywamy rokiem pomp ciepła i trudno rok 2022 takim też nie nazwać. Duży wzrost liczby prosumentów, a zarazem wzrost cen źródeł energii na ciepło w domu spowodował, że pompy ciepła okazały się naturalnym rozwiązaniem dla osób, które zaczęły myśleć o obniżeniu rachunków za ogrzewanie. Jednak coraz większy popyt na te urządzenia spowodował również spore problemy z dostępnością i wydłużył terminy instalacji. Nie bez znaczenia stało się zjawisko wzrostu cen urządzeń i wykonywanych usług. Wzrosty cen pomp ciepłą w Polsce zależały od pochodzenia urządzeń jednak skala podwyżki rocznej na poziomie 30-40% [4][6].

Rys. 1. Projekt nowej fabryki Daikin w Polsce. Nowa fabryka za 300 mln EURO będzie produkować pompy ciepła dla budynków mieszkalnych i rozpocznie działalność w lipcu 2024 roku [8]

Czy ceny pomp ciepła będą rosły? Wydaje się, że wzrost cen powinny zahamować planowane inwestycje w nowe moce wytwórcze – budowane nowe fabryki w Europie w tym w Polsce. W mediach każdy przecież słyszał o inwestycjach firm Viessmann (fabryka w Legnicy) oraz Daikin (inwestycja w SSE w Łodzi). Obie firmy zadeklarowały produkcję pomp ciepła w Polsce w 2025 roku na poziomie 650 tys. To robi wrażenie! [7][8].

Efekt skali spowoduje prawdopodobnie obniżenie cen. Wejście na poziom produkcji pomp ciepła liczony w setkach tysięcy rocznie pozwala na automatyzację produkcji i obniżenie kosztów nawet o 40-50%. Prawidłowość taka obowiązuje w każdej branży i pewnie tak będzie w zakresie pomp ciepła. Według raportu „Rynek pomp ciepła w Polsce 2019-2024” opublikowanego przez PMR, rynek pomp ciepła w Polsce ma się rozwijać w tempie CAGR (Compound Annual Growth Rate) wynoszącym około 12,5% w latach 2019-2024, co oznacza, że jego wartość ma się zwiększyć z około 1,7 miliarda złotych w 2019 roku do około 3,3 miliarda złotych w 2024 roku. To spora szansa dla polskiej gospodarki i polskich firm, które mogłyby produkować pompy ciepłą bądź podzespoły do nich [10][11].

W całej Europie będzie podobnie. Wartość europejskiego rynku domowych pomp ciepła ma wzrosnąć ponad dwukrotnie i przekroczyć 30 miliardów euro do 2030 r. Jest to jeden z najbardziej znaczących nowych segmentów popytu w sektorze energetycznym. Inny temat to fakt, że pompy ciepła stanowią jeden z najbardziej znaczących nowych segmentów zapotrzebowania na energię elektryczną w Europie, przy czym popyt segmentowy ma wzrosnąć 8-krotnie z 77 terawatogodzin (TWh) w 2022 r. do 611 TWh do 2050 r. Europa jest obecnie na dobrej drodze do zainstalowania 45 milionów domowych pomp ciepła do 2030 r., przy rocznym wzroście na poziomie 17%. Oczekuje się, że do 2050 r. elektryfikacja ogrzewania za pomocą pomp ciepła będzie dotyczyła 60% europejskich gospodarstw domowych [13][14].

Rys. 2. Liczb sprzedawanych w Europie pomp ciepłą do domów zbliży się do 5 mln sztuk rocznie [13][14]

Jakie są zagrożenia?

Pomp ciepła pewnie nie zabraknie, ale ich cena może się stabilizować dość długo. Dużym zagrożeniem na rynku jest pojawienie się na nim rozwiązań „budżetowych”, które mogą nie spełniać oczekiwań wydajnościowych i jakościowych klientów. Spowoduje to zła prasę i zarzuty małej efektywności pomp ciepła.

Rys. 3. Liczb sprzedanych w Polsce pomp ciepła w latach 2010-2022 wg PORT PC

Drugim zagrożeniem jest brak wykwalifikowanej kadry do montażu i serwisu tych urządzeń. Błędy wykonawcze mogą również odbić się niekorzystnie na opinii o pompach ciepła. Oczywiście mamy inflację. Ludzie muszą mieć środki na zakup i montaż pomp ciepła, ale będą stosowane programy wsparcia. Do nich już się przyzwyczailiśmy. Poniżej przegląd tego na co możemy liczyć w 2023 roku.

Co nowego w programach dotacyjnych? [1][2][3]

„Mój Prąd”

Od 15 grudnia 2022 r. dla beneficjentów obecnej edycji wprowadzono wyższą kwotę dofinansowania mikroinstalacji PV i magazynów energii (nie zmieniają się kwoty dotacji do magazynów ciepła i systemów zarządzania energią). Dotacja do instalacji PV bez magazynu energii wynosi 6 tys. zł, do instalacji z magazynem energii 7 tys. zł, a do magazynu energii 16 tys. zł (poprzednio odpowiednio: 4 tys., 5 tys. i 7,5 tys. zł). Nowe warunki dotyczą także osób, które już złożyły wnioski w tej edycji, a nawet otrzymały wypłaty – koszty kwalifikowane zostaną ponownie przeliczone, a brakująca kwota trafi do wnioskodawców bez konieczności składania dodatkowych dokumentów.

„Moje Ciepło”

Rok 2023 to kontynuacja tego programu. Nastąpi jednak zaostrzenie wymagań względem standardu energetycznego domu, w którym zamontowana jest pompa ciepła. Wskaźnik rocznego zużycia nieodnawialnej energii pierwotnej na ogrzewanie, chłodzenie, oświetlenie, wentylację oraz produkcję c.w.u. (EP) wynosić ma maksymalnie 55 kWh/(m2 · rok), czyli spełniać wymóg dla budynku pasywnego, zgodnie z projektowaną charakterystyką energetyczną budynku (dla domu w budowie) lub świadectwem charakterystyki energetycznej. Dla porównania: standard WT 2021 wymaga, by wskaźnik EP dla nowego domu jednorodzinnego nie przekraczał 70 kWh/(m2 · rok). Dotację można otrzymać na fabrycznie nowe pompy ciepła powietrze/powietrze (do 7 tys. zł), powietrze/woda (również do 7 tys. zł) lub gruntowe (do 21 tys. zł).

„Stop Smog”

NFOŚiGW planuje także kontynuację programu „Stop Smog”, w ramach którego zawierane są kolejne porozumienia z gminami – do końca listopada 2022 r. porozumienie na łączną kwotę 141,35 mln zł (w tym 97,73 mln z Funduszu Termomodernizacji i Remontów) podpisało 31 gmin, co umożliwi im przeprowadzenie 2705 przedsięwzięć niskoemisyjnych w 2675 jednorodzinnych budynkach mieszkalnych. Celem programu jest poprawa efektywności energetycznej i obniżenie emisyjności domów, których właściciele osiągają najniższe dochody (125% i 175% najniższej emerytury na osobę, w przypadku odpowiednio gospodarstw domowych wielo- i jednoosobowych). Dotacje mogą wynieść nawet 100% kosztów kwalifikowanych.

„Czyste Powietrze”

W połowie grudnia 2022 r. ogłoszono zmiany w programie „Czyste Powietrze”, które będą obowiązywać od 3 stycznia 2023 r. Zapowiedziano m.in. podwyższone dofinansowanie dla osób, które zdecydują się na kompleksową termomodernizację; obowiązek przeprowadzenia audytu energetycznego i realizacji wskazanego w nim wariantu, który zapewni obniżenie zużycia energii użytkowej na ogrzewanie o min. 40% lub do wartości nie większej niż 80 kWh/(m2 · rok), oraz nowe, wyższe progi dochodowe i maksymalne kwoty wsparcia.
Nowe kwoty dotacji mają wynieść 67,2 tys. zł, 100,2 tys. zł oraz 136,2 tys. zł – z uwzględnieniem dotacji na wykonanie audytu energetycznego (1200 zł). Utrzymane zostanie prefinansowanie inwestycji – pierwsza transza będzie trafiała na konto wykonawcy już 14 dni po podpisaniu umowy o dofinansowanie.

Podsumowanie

Czy po boomie na pompy ciepła nie przyjdzie „stabilizacja” podobna do tej, którą znamy z fotowoltaiki? Czy np. zahamowanie rządowego dofinansowania nie spowoduje znacznego spowolnienia branży? Wydaje się że nie! Od ogłoszenia przez Komisję Europejską planu REPowerEU wraz z komunikatem EU Save Energy staje się jasne, że Europa zmierza droga elektryfikacji systemów grzewczych. Plan REPowerEU zapowiada wręcz zakaz sprzedaży samodzielnych kotłów na paliwa kopalne, czyli na gaz ziemny, olej i węgiel. Czy to będzie rok 2030 czy wczesnej, zobaczymy. Zaczyna się jednak nie tylko o tym mówić, ale przygotowywane jest stosowne ustawodawstwo. W Europie jest bowiem bardzo duża presja na jak najszybsze odejście od paliw kopalnych, w tym gazu ziemnego. Wszystko wyjaśni się pewnie właśnie w tym roku [4].

Rys. 3. Przyspieszenie transformacji ogrzewania budynków w Europie wymaga wprowadzenia unijnego akceleratora pomp ciepła – kompleksowego planu działania branży i kompleksowego programu wsparcia dla rozwoju technologii pomp ciepła – źródło EHPA [15]

Aby osiągnąć cele REPowerEU, branża pomp ciepła pilnie potrzebuje unijnego akceleratora pomp ciepła ‒ w postaci kompleksowego planu działania i kompleksowego wsparcia rozwoju technologii. Przedstawiono go powyżej. Czy uda się go wdrożyć zobaczymy [6][10][12].

Na dziś trzeba w Europie wdrażać zapisy wynikające z „Europejskiego Zielonego Ładu”. Bardzo dobrze ujęto to w opracowaniu Międzynarodowej Agencji Energii pt. „Net Zero by 2050 – A Roadmap for a Global Energy Sector”, czyli obranie kierunku silnej elektryfikacji sektorów, w których jest to najbardziej opłacalne, w tym sektora budynków i transportu, przy zwiększonym udziale OZE [5].

Jeszcze na początku 2021 roku mówiono, że zapisy w REPowerEU powinny zakładać, że w ciągu 5 lat powinien nastąpić dwukrotny wzrost liczby montowanych pomp ciepła w EU. Dzisiaj, na podstawie deklaracji europejskich producentów, jak i decyzji o budowie nowych fabryk pomp ciepła w Polsce, wiemy, że w ciągu 3 lat nastąpi aż trzy, a może nawet czterokrotny wzrost [4][6].

Trudno być wizjonerem. Dalszy rozwój rynku pomp ciepła w Polsce będzie uzależniony od kilku kryteriów i odpowiedzi na otwarte pytania:

1. Czy Polacy będą mieli cały czas źródła dofinansowania i będą mogli wykorzystywać ulgi podatkowej w zakresie inwestycji w pompy ciepła i inne systemy ekologiczne? Rządowe programy dofinansowania i ulgi podatkowe (umówmy się wynikają one z rozporządzeń unijnych, a nie dobrych chęci Rządu) będą miały kluczowy wpływ na rozwój rynku pomp ciepła w Polsce, ponieważ ułatwiają one inwestycje w tego typu technologie.

2. Czy wdrażane będą w Polsce programy poprawy efektywności energetycznej budynków? Bez tego ani rusz! Pompy ciepła są bardziej efektywne niż inne źródła energii do ogrzewania, co pozwala na oszczędności kosztów. Zależność ta jednak zachodzi w budynkach zmodernizowanych termicznie.

3. Jak będą wyglądały ceny energii? Tuta zależność jest taka sama jak w fotowoltaice. Im droższe będzie ogrzewanie domów na bazie klasycznych technologii, tym Polacy częściej będą kupowali pompy ciepła. Ludzie będą szukać sposobów na oszczędzanie pieniędzy na ogrzewaniu domów i ciepłej wody użytkowej.

4. Czy nastąpi wzrost świadomość ekologicznej w Polsce? Wydaje się że tutaj „przeszliśmy rubikon”. Polacy maja świadomość, że emisjami ze swoich kominów zabijają również siebie i sąsiadów. Ludzie będą coraz bardziej zainteresowani technologiami przyjaznymi dla środowiska. To już nie „bycie eko”, ale po prostu potrzeba.

5. Czy tylko pompy ciepła? Na pewno nie. Pompy ciepła można integrować nie tylko z fotowoltaiką, ale również z nowoczesnymi kotłami gazowymi. Nie od razu inwestorzy będą się ich pozbywać. Należy sadzić, że nastąpi powrót w Polsce do innych technologii takich jak kolektory solarne. Nie zabraknie również pewnie chętnych na rozwiązania konkurencyjne takie jak maty czy folie grzewcze.

Źródła

1. www.rynekinstalacyjny.pl/artykul/czyste-powietrze/153373,programy-dotacyjne-na-zrodla-ciepla-w-2023-roku (dostęp 01.2023r.)

2. https://globenergia.pl/czy-aneks-zalatwi-wieksze-pieniadze-w-czystym-powietrze-a-moze-nowy-wniosek/?mc_cid=f9d6c3a796&mc_eid=ca82e13804 (dostęp 01.2023r.)

3. 1-szy webinar z cyklu #AKADEMIA CZYSTEGO POWIETRZA 2023 pt. „ZMIANY w programie CZYSTE POWIETRZE” – www.youtube.com/watch?v=5mo-sIHYPqI (dostęp 01.2023r.)

4. www.polskiinstalator.com.pl/artykuly/instalacje-oze/3146-czy-jeste%C5%9Bmy-gotowi-na-rewolucj%C4%99-w-ogrzewnictwie-%E2%80%93-bran%C5%BCa-grzewcza-wobec-wyzwa%C5%84-repower-eu-wywiad-z-paw%C5%82em-lachmanem,-prezesem-zarz%C4%85du-port-pc (dostęp 01.2023r.)

5. https://iea.blob.core.windows.net/assets/deebef5d-0c34-4539-9d0c-10b13d840027/NetZeroby2050-ARoadmapfortheGlobalEnergySector_CORR.pdf (dostęp 01.2023r.)

6. www.gramwzielone.pl/dom-energooszczedny/109838/jaki-bedzie-rok-2023-dla-rynku-pomp-ciepla (dostęp 01.2023r.)

7. https://www.viessmann.pl/pl/prasa/aktualnosci/Nowa-fabryka-pomp-ciepla-Viessmann-w-Legnicy.html (dostęp 01.2023r.)

8. https://mycompanypolska.pl/artykul/daikin-inwestuje-15-mld-zlotych-w-polska-fabryke-co-wiemy-o-wielkim-projekcie/9652 (dostęp 01.2023r.)

9. https://biznesalert.pl/polska-rynek-pomp-ciepla-infografika/ (dostęp 01.2023r.)

10. https://wysokienapiecie.pl/73876-europejski-wyscig-o-pompy-ciepla-czy-polska-wykorzysta-swoja-szanse/ (dostęp 01.2023r.)

11. https://www.po24.pl/jakie-czynniki-beda-mialy-najwiekszy-wplyw-na-rynek-pomp-ciepla-w-polsce-w-2023-roku/ (dostęp 01.2023r.)

12. https://www.forbes.pl/biznes/pompy-ciepla-w-polsce-rynek-rosnie-w-dwukrotnym-tempie/s8zjdtp (dostęp 01.2023r.)

13. https://www.woodmac.com/news/opinion/heat-pumps-primed-and-ready-to-support-europes-net-zero-and-energy-security-goals/ (dostęp 01.2023r.)

14. https://www.world-energy.org/article/26208.html (dostęp 01.2023r.)

15. https://www.rynekinstalacyjny.pl/artykul/aktualnosci/149594,unijny-akcelerator-pomp-ciepla-jest-niezbedny (dostęp 01.2023r.)