Czy pompa ciepła i fotowoltaika w net-billing’u to nadal dobre połączenie?

Wprowadzenie – o co chodzi z tym Net-billingiem?

O dotychczas funkcjonującym systemie opustowym dla prosumentów w Polsce wielokrotnie na tym blogu już pisaliśmy. W nim funkcjonuje już trochę ponad mln mikroinstalacji PV, które przez 15 lat od chwili uruchomienia mogą zachować przywileje zgodne z opustem – tzn. rozliczać się ilościowo za energię elektryczną wprowadzaną do sieci. Zasada jest prosta i zrozumiała dlatego zaobserwowaliśmy dynamiczny przyrost mikroinstalacji PV w Polsce. Idea jest czytelna: To co wyprodukuję w instalacji PV „nadwyżkowo” rozliczam w układzie rocznym w relacji do swojego zużycia. Operator w ramach kosztów magazynowania energii w sieci „zabiera mi” 20 albo 30% w zależności od wielkości instalacji. Prosument może – w zależności od wielkości instalacji – odebrać 70-80% nadwyżki bez ponoszenia dodatkowych opłat [4][6][7]. 

Net-billing to nowa fotowoltaiczna rzeczywistość, której w dalszym ciągu się uczymy. Ja sam również 😊. Obecnie nadwyżki energii z instalacji PV oddawane przez prosumentów do sieci są rozliczane przez sprzedawców energii na podstawie tzw. miesięcznej Rynkowej Ceny Energii (RCEm). Tę cenę publikują Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE) i będą to robić aż do lipca 2024 roku. Wtedy rozliczanie miesięczne w net-billingu zmieni się na rozliczanie godzinowe.

Tabela 1. RCEm - Rynkowa miesięczna cena energii elektrycznej dla czerwca i lipca [5]

* możliwość korygowania RCEm wygasa wraz z upływem 12-go miesiąca po zakończeniu miesiąca, którego cena dotyczy

Na czym polega różnica? Najkrócej: wcześniej rozliczaliśmy się wg kWh energii teraz wg złotówek - wartości tej energii. W net-billingu nadprodukcja z instalacji PV u prosumenta, czyli energia niewykorzystana na bieżąco, odesłana do sieci jest przeliczana na określoną wartość pieniędzy. Uzyskana w ten sposób kwota nosi nazwę tzw. depozytu prosumenckiego i jest zapisywana oddzielnie dla każdego prosumenta, na wydzielonym koncie. Zebrane środki można wykorzystać do obniżania kosztów energii pobranej z sieci. Prosument w nowym systemie będzie ponosił pełne koszty dystrybucyjne. W tym systemie prosument ponosi koszty opłaty dystrybucyjnej, ponieważ pobraną energię kupuje ze wszystkimi opłatami (w tym VAT), zgodnie z taryfą swojego sprzedawcy. Prosument kupuje więc energię z wszystkimi opłatami taryfowymi, a sprzedaje bez tych opłat. Niektórych niepokoi kolumna z tzw. „korektą RCEm” w tabeli 1. Wg doniesień operatorów korekta ceny wynika ze zmiany danych pomiarowych przekazywanych przez OSD, możemy się zatem spodziewać, że zmiany te nie będą zbyt znaczące [6][7][8].

Poszczególne, miesięczne wpływy z nadwyżek, składające się na depozyt prosumencki można wykorzystać przez 12 miesięcy od momentu przypisania ich do konta. O tym ile odkładane jest na naszym koncie do lipca 2024 roku decydować będzie właśnie wartość RCEm. Jak analizować wartość RCEm? Jak widzimy w tabeli 1, miesięczna rynkowa cena energii RCEm dla prądu wyprodukowanego w lipcu 2022 roku wynosiła 799,79 zł/MWh. Jeśli zatem dana instalacja odda do sieci 1.000 kWh nadwyżek, na koncie depozytu zostanie zapisana w danym miesiącu właśnie kwota 799,79 zł. Wartość tę prosument będzie mógł wykorzystać na pokrycie kosztów energii czynnej pobranej z sieci tylko przez 12 miesięcy. Oczywiście po rozliczeniu kosztów dystrybucyjnych 😊.

Środki niewykorzystane przez ten czas stanowią nadpłatę, która jest zwracana prosumentowi na koniec 13stego miesiąca. Zwrot jednak nie przekroczy 20% wartości energii elektrycznej wprowadzonej do sieci w tym miesiącu, którego dotyczy zwrot. Wniosek jest prosty: nie opłaca się instalacji PV w nowym systemie znacząco przewymiarowywać [4][6][7].

Czy da się na tym systemie zarobić? Choć miesięczne rynkowe ceny prądu są publikowane od niedawna, można już zauważyć tendencję wzrostową, która będzie pozytywnie przekładać się na opłacalność fotowoltaiki w 2022 roku. Analizy rynku energii pokazują, że taki stan rzeczy może utrzymać się przez kilka najbliższych lat [11].

Problemem jest określenie wpływu stawki sprzedaży prądu do sieci w net-billingu do stawek zakupu. Ceny prądu 2022 w Polsce mogą się mocno różnić w zależności m.in. od regionu, rodzaju odbiorcy czy oferty danego klienta. Dotychczasowe analizy wskazują jednak, że prosument w nowym systemie będzie zarabiał. Prosumentom korzystającym z net-billingu przysługuje wsparcie na okres 15 lat, czyli tak samo jako „starym” prosumentom rozliczającym się w systemie opustów [3][4][6][7]. 

Co będzie po 2024 roku?

Od 1 lipca 2024 roku nadwyżki odsyłane do sieci będą rozliczane według taryf dynamicznych z tzw. stawkami godzinowymi. Jak będą wyglądać wtedy godzinowe rynkowe ceny energii elektrycznej? Gdybym to wiedział byłbym bogaty 😊. Obecnie trudno przewidzieć – będzie bowiem na nie wpływać wiele czynników. Poniżej zmiana godzinowa publikowana przez PSE. Daje nam ona już obraz tego, że będą występowały dobowe różnice w cenie energii [5].

Rys. 1. Rynkowa cena energii elektrycznej (RCE) - Doba handlowa: 2022-08-26 [5]

Skąd taka fluktuacja cen energii w ciągu doby? Cena energii sprzedawanej na giełdzie ustalana jest na podstawie ceny oferowanej przez najdroższą jednostkę funkcjonującą w danym momencie w systemie. Podczas słonecznego i wietrznego dnia system energetyczny opiera się na energii ze słońca i wiatru, wspieranej w miarę potrzeb przez najtańsze elektrownie konwencjonalne. Ale już w godzinach wieczornego szczytu zapotrzebowania, kiedy słońce zachodzi, do systemu włączane są coraz droższe elektrownie węglowe i gazowe, co ma wpływ na wzrost cen energii. Oczywiście jest to też skorelowane z zapotrzebowaniem na energię w okresie wieczornym. Widać to wyraźnie na wykresie z rys. 1 [13][14][15].

Analizując to co już napisaliśmy potwierdza się to, że nowy system ma za zadanie zachęcić do zwiększenia autokonsumpcji wśród właścicieli instalacji fotowoltaicznej (np. przez połączenie fotowoltaiki z pompą ciepła, dodanie magazynu energii) oraz nauczyć nas – społeczeństwa świadomego wykorzystywania energii.

Czy nowy system jest opłacalny?

Stary system opustów się skończył i znamy jego możliwości i poziom opłacalności na podstawie kilkuletnich okresów użytkowania. Każde wyliczenia opłacalności instalacji PV opierają się na obecnie obowiązujących stawkach oraz taryfach. Wybrane instytucje zaczęły już analizować nowy system po publikacji wartości RCEm i na podstawie analiz własnych. Opinie są raczej pozytywne, ale wskazują też, że potrzeba jeszcze czasu żeby coś miarodajnie ocenić [4][6][7][9][10][11][12].

Tymczasem ceny prądu rosną i to w tempie nieprzewidywalnym! Może okazać się, że fotowoltaika będzie jedynym sposobem na uchronienie się przed skutkami tych podwyżek cen energii elektrycznej. Biorąc po uwagę wzrost cen gazu i plany EU w zakresie wycofywania z rynku kotłów gazowych standardowym systemem grzewczym staną się pompy ciepła. To bardzo efektywne urządzenia, ale zużywają energię elektryczną - zatem są niejako skazane na współpracę z instalacjami PV [1][2][3].

Poniżej na rys. 2 przedstawiono zmianę ceny energii elektrycznej podawaną przez Towarową Giełdę Energii. Ceny podstawowego kontraktu na dostawę prądu w przyszłym roku sięgają sprawie codziennie sufitu. Taryfy dla gospodarstw domowych zatwierdzane są przez Urząd Regulacji Energetyki. Rząd zapewne będzie chciał uchronić gospodarstwa domowe przed tak drastycznymi wzrostami cen, jednak może to wymagać wielomiliardowych rekompensat dla producentów i dystrybutorów energii. Nawet jeśli będzie korekta po ustabilizowaniu się cen gazu oraz - na gorąco liczymy – zakończeniu wojny na Ukrainie – ceny będą nawet kilkukrotnie wyższe niż w czasach, które pamiętamy [14].

Rys. 2. Rynkowa cena energii podawana przez Towarową Giełdę Energii [14]

Dla posiadaczy fotowoltaiki w nowym systemie kluczowe znaczenie w kontekście jej opłacalności będą więc miały [6][7][11]:

• obecnie miesięczne oraz po 2024 roku godzinowe wahania cen energii,

• poziom autokonsumpcji,

• możliwość magazynowania wyprodukowanej energii.

Wobec niepewności gospodarczej związanej z wybuchem wojny na Ukrainie i ograniczeniem dostaw gazu, wybór energii pozyskiwanej ze słońca wraz z inwestycją w magazyny energii i pompę ciepła wydaje się być racjonalnym rozwiązaniem, które szczególnie w długiej perspektywie czasowej zapewnia bezpieczeństwo energetyczne i znacząco optymalizuje wydatki [1][2][3].

Największą obecnie trudność dla net-billingu wywołuje kwestia mechanizmu kalkulacji ceny energii elektrycznej wprowadzanej do sieci elektroenergetycznej przez prosumenta oraz metodologia jej rozliczenia. O problemie świadczy fakt, że jako klient Enei przez kilka miesięcy już nie mam informacji o swoim stanie rozliczeń w ramach starego systemu czyli opustu w którym funkcjonuję, ponieważ jak napisano do mnie w korespondencji „w związku z wydłużającym się procesem dostosowania systemu billingowego do nowych założeń Ustawy z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2021 poz. 2376) informujemy, że wdrożenie wymaganych Ustawą zmian potrwa do końca sierpnia 2022 r.”. Wdrożenie nowego systemu na poziomie technicznym zatem trwa. Na operatorach spoczywa rozliczanie prosumentów w starym (dość prostym) i nowym systemie. Ustawa jest dla net-billingu w tym względzie skomplikowana i duża w tym będzie rola operatorów, żeby w sposób przystępny wyjaśnić, jak ustalana jest wartość tej energii i jak jest ona rozliczana z wartością energii elektrycznej pobieranej przez prosumenta z sieci elektroenergetycznej. Trzeba będzie od nowa wdrożyć nowe systemy informatyczne do rozliczania nowych klientów w net-billingu [6][7][8][9].

Podsumowanie

W artykule przedstawiliśmy nowy system rozliczania prosumentów. O ile wcześniej wiele mówiło się (również na tym blogu) o tym, że korzystniejszy jest stary system, o tyle aktualna sytuacja na rynku energii pokazuje, że wejście do net-billingu (zasadniczo nowi prosumenci nie mają wyboru) nie musi być gorszym rozwiązaniem. Widać, że będzie inaczej. Czy gorzej? Na pewno inaczej. Większość ekspertów i instytucji wskazuje gorsze wskaźniki okresu spłaty inwestycji w tym systemie. Nie chcę tutaj powielać wartości, czy to będzie spadek opłacalności na poziomie 20-30%, bo być może o wszystkim zadecydują wzrosty cen energii i rewolucja energetyczna, która dzieje się na naszych oczach. Parametry inwestycyjne cały czas można poprawić przez wykorzystanie środków z programu wsparcia takich jak np. Czyste Powietrze czy Mój Prąd oraz dostępnym ulgom typu ulga termomodernizacyjna, które znacząco zmniejszają koszty całej inwestycji w PV, PC, czy magazyn energii.

Rozliczenie fotowoltaiki w nowym systemie wciąż będzie zdaniem ekspertów bardziej opłacalne niż płacenie zwykłych rachunków za prąd bez PV i pomp ciepła. Zwłaszcza przy obecnych, wysokich cenach energii elektrycznej, które mają dalej wzrastać. Nie ma co tutaj nawet z tą tezą dyskutować.

Sama zmiana polega na „monetyzacji” poprzedniego systemu rozliczeń – prosument będzie sprzedawcą nadwyżki energii do sieci. Wg mnie inwestycja w fotowoltaikę w 2022 roku nadal się opłaca i będzie się opłacać przez następne lata. Trzeba bowiem pamiętać, że w bliskiej perspektywie będą nas czekać kolejne podwyżki cen prądu. Produkowanie własnej energii, konsumowanie jej na bieżąco oraz odsprzedawanie nadwyżek do sieci będzie zatem jedynym skutecznym sposobem na ochronę przed wysokimi rachunkami za prąd.

Uważam, że zdecydowana zmiana na lepsze nastąpi jednak od 1 lipca 2024 roku. Kiedy to net-billing będzie oparty na rozliczeniu wartości nadwyżek energii elektrycznej wyprodukowanej przez prosumentów z zastosowaniem taryf dynamicznych wg cen godzinowych. Będziemy mogli magazynować energię w różnej formule, kiedy jest najtańsza i sprzedawać, gdy będzie najdroższa. To przyniesie klientom jeszcze więcej korzyści i pozwoli zdecydowanie lepiej zarabiać.

Nowy system net-billing wymaga od prosumenta większej świadomości energetycznej, gdyż musi on dobrze analizować rynek. To jest po części jego wada. Jest „dość” skomplikowany. Oczywiście do tego będą wykorzystywane odpowiednie programy informatyczne, których na rynku jeszcze nie ma. W przyszłości magazyny energii będą pozwalały ładować tańszą energię w nocy, a sprzedawać droższą dzienną energię wyprodukowaną przez instalację fotowoltaiczną wtedy, gdy zapotrzebowanie na rynku jest większe.

Z czego wynika opłacalność net-billingu? Oczywiście wynika ona z wysokiej ceny energii elektrycznej. „Wysoka cena energii” to określenie nie oddające jednak stanu sytuacji w której jesteśmy…

Źródła

1. Mania T., Kawa J.: Inżynieria instalacji pomp ciepła. Monografia pod redakcją A. Mrozińskiego. Wydawnictwo Grafpol. Bydgoszcz 2016

2. Mirowski A.: Podręcznik dobrych praktyk w zakresie doboru i wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz likwidacji niskiej emisji. Wydawnictwo ARL MIROWSKI. Kraków 2015

3. https://globenergia.pl/koszty-ogrzewania-pompa-ciepla-w-net-billingu-analiza-polaczenia-fotowoltaiki-z-pompa-ciepla-na-realnej-instalacji/ (dostęp – sierpień 2022r.)

4. https://wysokienapiecie.pl/68320-net-billing-oplacalnosc-fotowoltaiki-od-1-kwietnia-2022/ (dostęp – sierpień 2022r.)

5. https://www.pse.pl/oire/rcem-rynkowa-miesieczna-cena-energii-elektrycznej (dostęp – sierpień 2022r.)

6. https://globenergia.pl/net-billing-wiemy-jak-pse-obliczyl-rynkowa-cene-miesieczna-dla-prosumentow/ (dostęp – sierpień 2022r.)

7. https://globenergia.pl/rynkowa-cena-miesieczna-moze-sie-zmieniac-co-to-oznacza-dla-prosumentow/?fbclid=IwAR36oZ2f7ops4bMsafWr_zW5TIx4Ee29XzOkfmCjode3YaaG8Ft1yU8mXRw (dostęp – sierpień 2022r.)

8. https://globenergia.pl/depozyt-prosumencki-i-fotowoltaika-analizujemy-net-billing-po-okresie-przejsciowym/ (dostęp – sierpień 2022r.)

9. https://www.muratorplus.pl/biznes/wiesci-z-rynku/net-billing-co-to-nowy-system-rozliczania-fotowoltaiki-czy-fotowoltaika-sie-oplaca-aa-NaaN-b547-EmKw.html (dostęp – sierpień 2022r.)

10. https://www.farmer.pl/energia/oze/jak-skrocic-czas-zwrotu-inwestycji-w-fotowoltaike-w-systemie-net-billing,118627.html (dostęp – sierpień 2022r.)

11. https://www.gramwzielone.pl/energia-sloneczna/107572/jaka-bedzie-oplacalnosc-fotowoltaiki-w-nowym-systemie-netbillingu (dostęp – sierpień 2022r.)

12. https://pieniadze.rp.pl/inwestycje-w-domu/art36748251-czy-fotowoltaika-sie-oplaca-2022-nowe-zasady-net-billing (dostęp – sierpień 2022r.)

13. https://www.gramwzielone.pl/energia-sloneczna/108357/takie-sa-najczestsze-problemy-prosumentow-zwiazane-z-netbillingiem (dostęp – sierpień 2022r.)

14. https://businessinsider.com.pl/finanse/ceny-energii-rosna-juz-z-dnia-na-dzien-wykres-wrecz-wystrzelil/ptbb006 (dostęp – sierpień 2022r.)

15. https://www.money.pl/gospodarka/ceny-pradu-w-polsce-szaleja-oto-dlaczego-tyle-placimy-6806212498377440a.html (dostęp – sierpień 2022r.)