Co nasz czeka w zakresie mikroinstalacji PV w roku 2022?

Przede wszystkim rozliczanie prosumentów trzeba zmienić

Jakbyśmy nie zakłamywali rzeczywistości obecny system wsparcia prosumentów technicznie nie da się dalej rozwijać. W czerwcu resort klimatu i środowiska przekazał do konsultacji projekt zmiany ustawy o OZE zakładający, że od 2022r. nowi prosumenci nie będą już mieli prawa korzystać z tzw. opustów. Dziś mogą odebrać z sieci 80% oddanej do niej energii elektrycznej bez żadnych dodatkowych opłat przy półrocznym okresie rozliczenia. W praktyce sieć służy prosumentowi za magazyn. Projekt ministerstwa zakłada, że od 2022r. nowi prosumenci będą sprzedawać nadwyżkę energii co najmniej po cenie rynkowej. Dodatkową energię na własne potrzeby będą musieli kupić, ponosząc pełne opłaty.

Rys. Przyrost liczby prosumentów w roku 2021. Na niebiesko dane ARE, na czerwono doniesienia medialne [1][2]

Nie ma jeszcze danych za wrzesień-październik, ale bazując na ostatnich miesiącach z Agencji Rynku Energii oraz wypowiedziach medialnych wiceministra klimatu i środowiska Ireneusza Zyski możemy się liczyć z tym że na dzień dzisiejszy, czyli połowę października, w Polsce jest już około 700 000 prosumentów! Wystarczy wspomnieć, że sześć lat temu w Polsce było tylko 4 tysiące prosumentów i 100 MW mocy zainstalowanej! To robi wrażenie. Sukces chyba wszystkich zaskoczył. Na taki rozwój fotowoltaiki miały wpływ następujące czynniki:

1. Spadający koszt podzespołów PV.

2. Program dotacyjny „Mój prąd”.

3. Ulgi podatkowe.

4. Rosnące ceny energii elektrycznej.

5. System upustów pozwalający magazynować nadwyżkową energię w sieci.

Można tutaj godzinami dyskutować, który z czynników jest najbardziej istotny. Sam byłem zwolennikiem teorii, że możliwość magazynowania w sieci nadwyżkowej energii jest tutaj najważniejsza – trudno z tym polemizować. Opusty były ważnym impulsem rozwoju rynku PV, ale ta formuła się technicznie wyczerpała.

Przy kilku gigawatach mocy z mikroinstalacji PV polski system sieci niskiego napięcia jest przeciążony. Napięcie w sieci wzrasta i automatyka wyłącza prosumentów z oddawania ich nadwyżek prądu. Polska energetyka nie rozwijała sieci niskich napięć, a raczej sieć wysokich napięć. Sieć niskich napięć jest narażona obecnie na awarie przy doprowadzonej mocy przekraczającej już ponad 4GW mocy z PV i potrzebne są nakłady na jej modernizację, albo szybkie odcięcie nowych prosumentów.

Jak będzie wyglądało wsparcie mikroinstalacji PV w 2022 roku?

Jeśli nie będzie okresu przejściowego (a wszystko na to wskazuje) z początkiem albo w trakcie 2022 roku, nowopowstałe instalacje PV nie będą mogły magazynować 80% nadwyżek u operatora w ramach opustów. W zamian za to, operator odkupi od nas nadwyżki przy czym raczej po cenie niższej od ceny kupna. Projekt obejmuje wiele zmian, nie wszedł jeszcze w życie i nie znamy jego ostatecznego kształtu. Dodatkowo, rządzący zapowiadają działania na rzecz „utrzymania dobrego statusu prosumentów w Polsce” przez powstanie spółdzielni energetycznych oraz agregatorów, którym będziemy mogli sprzedać nadwyżkę po cenie wyższej niż ta, którą oferuje nam OSD. Niestety nic nie jest jednak pewne. Wg mnie to jest w tym wszystkim najgorsze. Projekt ustawy musi jeszcze zostać pozytywnie zaopiniowany i przejść przez szereg komisji, zanim w ogóle trafi do Sejmu i Senatu. Fotowoltaika opłaca się teraz i nadal będzie się opłacać po zmianach. Kluczem opłacalności fotowoltaiki po 2022 roku będzie zwiększenie autokonsumpcji. Pomocni mogą być też agregatorzy oraz społeczności obywatelskie.

Zainwestować teraz czy czekać?

Instalacje przyłączone do końca roku 2021 wciąż będą działać na zasadzie opustów przez kolejne 15 lat. Mamy koniec trzeciej odsłony dotacji „Mój Prąd”. To dobry moment na inwestycję w fotowoltaikę, aby móc funkcjonować w systemie opustów. Przypominamy jednak śpiesz się powoli i wybierz najlepszą ofertę od rzetelnych instalatorów z Twojej okolicy. Energię wyprodukowaną przez mikroinstalacje (do 50 kWp) oddane do użytku po 1 stycznia 2022 roku będzie można spożytkować na cztery sposoby:

1. Zużycie wyprodukowanej energii w swoim domu. Opcja dobra, bo daje największe oszczędności, równe cenie zakupu energii. Ograniczeniem jest to, że gdy fotowoltaika pracuje najlepiej, zazwyczaj zużywamy najmniej prądu w domu. W dużo lepszej sytuacji są przedsiębiorstwa, które w ciągu dnia pracują. Autokonsumpcję można zwiększać w stosunkowo prosty sposób - używać wszystkich urządzeń elektrycznych gdy świeci słońce. Najlepszym rozwiązaniem na zwiększenie autokonsumpcji jest inwestycja w magazyn energii jednak jeśli nie będzie dużego wsparcia wariant ten jest mało atrakcyjny.

2. Sprzedaż wyprodukowanej energii do operatora. Najmniej korzystna opcja, bo sprzedajesz energię po średniej cenie sprzedaży energii elektrycznej na rynku energii z poprzedniego kwartału. Cena sprzedaży energii jest mniej więcej dwa razy mniejsza niż cena zakupu energii. Z drugiej strony OSD ma obowiązek odkupić od nas całą energię. Ceny sprzedaży prądu wzrastają i będą wzrastać. Średnia cena sprzedaży energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym tylko rosła. Instytut Energii Odnawialnej przewiduje, że ceny będą wzrastać nieprzerwanie aż do 2035 roku. Trzeba też dodać, że cena prądu będzie dynamicznie ulegać zmianom w ciągu dnia, zwiększając się wraz z zapotrzebowaniem.

3. Sprzedaż wyprodukowanej energii agregatorowi. Agregator to pośrednik na rynku energii. Producent energii z PV będzie miał energię do sprzedania w środku dnia, a wtedy ta energia osiąga na giełdzie energii dość wysoką cenę. Producent taki nie może sprzedać swojej energii na giełdzie, ale może to zrobić agregator, który jest spółką obrotu energią. Producent zarabia, firmy kupują tańszą energię, sieć jest lepiej zarządzana. Win-win. Ważne jest to, że prąd przestanie mieć swoją ustaloną cenę. Cena prądu będzie dynamiczna, będzie zmieniać się co 15 minut, czyli tak naprawdę będzie 96 różnych cen prądu w ciągu dnia. Wszystko zależy też oczywiście od regionu. To znaczy właściciel instalacji fotowoltaicznej w dalszym ciągu będzie mógł sprzedawać po stałej cenie, średniej z poprzedniego kwartału, ale niemal na pewno będzie to gorsze rozwiązanie niż sprzedaż po cenie dynamicznej we współpracy z dobrym agregatorem.

4. Wykorzystanie wyprodukowanej energii w obywatelskiej społeczności energetycznej. Obywatelska społeczność energetyczna to spółdzielnia, stowarzyszenie lub spółka, której członkowie mogą kupować energię, sprzedawać energię, agregować ją itp., ale też dzielić między siebie energię elektryczną wytwarzaną przez jej członków. W ten sposób można postawić instalację na bloku, zrobić osiedlową wiatę solarną dla samochodów i wykonać wiele innych projektów korzystnych dla całej społeczności! Może to być sposób by połączyć kilka domów, każdy z instalacją fotowoltaiczną, w jedną sieć, w celu zwiększenia autokonsumpcji. Najlepsze efekty otrzyma się wtedy, gdy połączy się jednostki o różnym profilu energetycznym. Restauracja zużywa prąd pod wieczór, firmy w dzień, gospodarstwa domowe z rana i pod wieczór. Przy połączeniu domów mieszkalnych, banków, hoteli czy restauracji można uzyskać nawet 90% autokonsumpcji wewnątrz takich społeczności z wszystkich instalacji PV i magazynów energii. To w zasadzie lepsze wyniki niż w obecnym systemie opustów. Dodatkowo obywatelska społeczność energetyczna może jako całość sprzedawać energię agregatorowi i agregować ją sama. Celem tego wszystkiego jest sprawić, żeby domowe, firmowe i osiedlowe mikroinstalacje stały się częścią nowego rynku energii, w łamach którego obrót energią ma być prostszy, lepiej zarządzany i generujący mniej strat. To może okazać się korzystne zarówno dla gospodarki, jak i środowiska. Energia stanie się produktem, który niemal każdy będzie mógł wyprodukować i sprzedać.

Czy możemy patrzeć pozytywnie w przyszłość?

Oceniając całą branżę PV w ostatnich kilku latach widzimy jedno: Polska branża PV wyprzedza zakładane cele rządzących i analityków. W roku 2030 polski rząd prognozował moc zainstalowaną w fotowoltaice w Polsce na poziomie do 7 GW, a dzisiaj zbliżamy się do 5,5 GW. Według kolejnych prognoz w roku 2025 moc zainstalowana PV wyniesie około 15 GW.

Rozwój fotowoltaiki przekłada się na elektryfikację branży ogrzewania domów jednorodzinnych. Ta elektryfikacja jest przemyślana ponieważ 16-18% mieszkańców budynków jednorodzinnych posiadających instalacje fotowoltaiczne deklaruje, że ich domy są wyposażone równocześnie w pompy ciepła. A więc widać, że branża PV wspiera rozwój branży pomp ciepła.

Rys. Aktualizacja prognozy rozwoju krajowego rynku fotowoltaiki do 2025 roku [8]

Zapowiadane zmiany świadczą o tym, że polski rynek PV dojrzewa do stania się rynkiem zrównoważonym i przewidywalnym - tak jak dzieje się to w większość rozwiniętych państw Europy. Instalacje PV będą rozwijać się rynkowo z mniejszym wsparciem dotacyjnym. Można powiedzieć, że działa to za granicą, będzie działało u nas. Z rynku wypadną „firmy meteory” nastawione na szybki zysk, które nie będą potrafiły przedstawić klientowi sensownego biznes planu. Zostaną te firmy branży OZE o ugruntowanej pozycji, którym zależy na solidnym budowaniu instalacji PV i relacji z klientami na lata. Według mnie rynek PV w przyszłym roku przejściowo to odczuje, ale w dłuższej perspektywie czasu stanie się bardziej dojrzały i stabilny.

Jakie zagrożenia?

Najgorsze w tym wszystkim jest jednak nieprzewidywalna postawa rządu w kwestii określonego planu strategii wsparcia PV. Wszystko to wygląda na działania na zasadzie doraźnych decyzji. Rynek PV potrzebuje wieloletniego planu, którego w Polsce brakuje. Biorąc pod uwagę, to co się dzieje z cenami energii elektrycznej, rozwój fotowoltaiki powinien stać się częścią długofalowej polityki polskiego rządu, żeby zapewnić Polakom dostęp do taniego źródła energii elektrycznej. Zarówno rozwój energetyki OZE jak i tempo w jakim przybywa prosumentów już dawno przebiły rządowe prognozy na najbliższą dekadę. Nie da się jednak planować rozwoju systemu energetycznego bez aktualnej strategii energetycznej. Wprowadzamy nieprzemyślaną ustawę odległościową dla energetyki wiatrowej. Teraz się z niej wycofujemy. Obecna Polityka Energetyczna Polski (PEP) 2040 to dokument, który jest obecnie bezwartościowy.

Energetyka obywatelska realizowana przez prosumentów jest jednym z filarów transformacji energetycznej w Polsce i w krótkim czasie stała się ważną gałęzią gospodarki. Nie zastąpi oczywiście wielkoskalowych inwestycji w energetykę, ale jest ważnym elementem zwiększającym bezpieczeństwo energetyczne na poziomie lokalnym. Jej rozwój podąża za duchem czasu: rozwojem technologii odnawialnych i decentralizacją wytwarzania energii, jej magazynowaniem, digitalizacją oraz ochroną klimatu i powietrza.

Źródła

1. www.are.waw.pl

2. www.bankier.pl/wiadomosc/Zmiany-w-przepisach-dot-fotowoltaiki-Wiceminister-Nadal-beda-atrakcyjne-dla-prosumentow-8183737.html

3. https://portalkomunalny.pl/zyska-nadchodzace-przepisy-nadal-beda-atrakcyjne-dla-prosumentow-423258/

4. www.gazetaprawna.pl/firma-i-prawo/artykuly/8252658,zyska-zamiast-opustow-przechodzimy-od-razu-na-model-sprzedazowy-wywiad.html

5. www.money.pl/gospodarka/koniec-taniego-pradu-ze-slonca-przez-zaniedbania-rzadu-groza-nam-blackouty-6688483921734272a.html

6. https://alebank.pl/fotowoltaika-prosument-odchodzi-w-przeszlosc-czas-na-fleksumenta/?id=384708&catid=27735&cat2id=625

7. https://www.forum-energii.eu/pl/analizy/pv-na-zakrecie?utm_source=freshmail&utm_medium=email&utm_campaign=mikroinstalacje

8. Instytut Energetyki Odnawialnej: Aktualizacja prognozy rozwoju krajowego rynku fotowoltaiki do 2025 roku, 2021